تیپ شخصیتی مدیران چیست؟ مدیران معمولا چه ویژگی‌های شخصیتی مشترکی دارند؟ اصلا آیا میتوان گفت که همه مدیران دارای یک تیپ شخصیتی هستند؟ آیا میتوانیم ویژگی‌های شخصیتی مدیران را کسب کنیم و یا چنین امکانی وجود ندارد و افراد مدیر به دنیا می آیند؟

در این مقاله میخواهیم به بررسی تیپ شخصیتی مدیران از دیدگاه نظریه های مختلف شخصیت شناسی – روانشناسی بپردازیم و بر اساس نظریه‌های قابل اتکا و تامل این رشته از علوم انسانی، پرده از اسرار شخصیت افراد موفق و یا مدیران برداریم، پس همراه ما بمانید!

دوره مدیریت بازرگانی (MBA)

نظریه های شخصیت شناسی

برای شناخت تیپ شخصیتی مدیران ابتدا لازم است یک بررسی اجمالی بر انواع نظریه‌های شخصیت شناسی داشته باشیم. برای این منظور نظریه های شخصیت شناسی را می توان بر اساس دیدگاه های مختلف، به دسته های مختلفی تقسیم کرد.

یکی از این تقسیم بندی ها، تقسیم نظریه ها بر اساس محورهای اصلی آنها است. در این تقسیم بندی، چهار محور اصلی وجود دارد که عبارتند از:

• محور زیستی
• محور شناختی
• محور روانی
• محور اجتماعی

بر اساس این محورها، می توان نظریه های شخصیت شناسی را (با هدف شناخت تیپ شخصیتی مدیران) به شرح زیر دسته بندی کرد:

نظریه های شخصیت بر اساس محور زیستی

• نظریه فروید (روانکاوی)
• نظریه آدلر (نظریه روانشناسی فردی)
• نظریه یونگ (نظریه روانشناسی تحلیلی)
• نظریه هورنای (نظریه روانشناسی تحلیلی)
• نظریه اریکسون (نظریه رشد روانی اجتماعی)

نظریه های شخصیت برای شناخت تیپ شخصیتی مدیران بر اساس محور شناختی:

• نظریه آلپورت (نظریه صفات)
• نظریه کتل (نظریه عاملی چندگانه)
• نظریه گاردنر (نظریه هوش چندگانه)

نظریه های شخصیت بر اساس محور روانی

• نظریه مازلو (نظریه نیازهای سلسله مراتبی)
• نظریه راجرز (نظریه خود)
• نظریه ویلیام جیمز (نظریه خود)

نظریه های شخصیت برای شناخت تیپ شخصیتی مدیران بر اساس محور اجتماعی

• نظریه گوردون آلپورت (نظریه صفات)
• نظریه کتل (نظریه عاملی چندگانه)
• نظریه هال (نظریه یادگیری اجتماعی)
• نظریه میلر و دورگا (نظریه یادگیری اجتماعی)
• نظریه بندورا (نظریه یادگیری اجتماعی)

علاوه بر این تقسیم بندی برای شناخت تیپ شخصیتی مدیران ، نظریه های شخصیت شناسی را می توان بر اساس ویژگی های دیگر نیز دسته بندی کرد. به عنوان مثال، می توان آنها را بر اساس تعداد عوامل شخصیت، بر اساس میزان تأکید بر اراده آزاد، یا بر اساس میزان تأکید بر تأثیرات فرهنگی دسته بندی کرد.

در ادامه، برای شناخت تیپ شخصیتی مدیران به معرفی مختصر برخی از نظریه های شخصیت شناسی می پردازیم:

نظریه فروید

نظریه فروید یکی از تأثیرگذارترین نظریه های شخصیت شناسی برای بررسی تیپ شخصیتی مدیران است. این نظریه بر اساس مفهوم ناهشیار (ناخودآگاه) شکل گرفته است. فروید معتقد بود که شخصیت هر انسانی از سه بخش اصلی تشکیل شده است: نهاد، خود و فراخود.

نهاد بخش ناهشیار شخصیت است و شامل غرایز و تمایلات اولیه است. خود بخش هشیار شخصیت است و مسئول تصمیم گیری و کنترل رفتار است. فراخود بخش اخلاقی شخصیت است و شامل هنجارها و ارزش های اجتماعی است.

نظریه آلپورت

نظریه آلپورت برای شناخت تیپ شخصیتی مدیران بر اساس مفهوم صفات شکل گرفته است. آلپورت معتقد بود که شخصیت انسان از صفات مختلفی تشکیل شده است. این صفات می توانند مثبت یا منفی، و پایدار یا موقت باشند. آلپورت فهرستی از صفات شخصیت را تهیه کرد که شامل بیش از ۴۰۰۰ صفت (از جمله صفاتی که بیشتر در تیپ های شخصیتی مدیران قابل مشاهده است) بود.

نظریه کتل

نظریه کتل که شاید بهترین نظریه برای بررسی و شناخت تیپ شخصیتی مدیران است، بر اساس مفهوم عوامل شخصیت شکل گرفته است. کتل معتقد بود که شخصیت انسان از ۱۶ عامل اصلی تشکیل شده است. این عوامل مستقل از یکدیگر هستند و به صورت ترکیبی، شخصیت انسان را شکل می دهند.

نظریه مازلو

نظریه مازلو برای شناخت بهتر شخصیت مدیران بسیار مناسب است چرا که این نظریه بر اساس مفهوم نیازها شکل گرفته است. بدیهی است که نیازهای افرادی که موفقتر هستند و بیشتر تلاش میکنند با نیازهای افراد دیگر تفاوت‌هایی دارد.

مازلو معتقد بود که انسان ها دارای یک سلسله مراتب از نیازها هستند. این نیازها از نیازهای اولیه مانند نیاز به غذا و آب شروع می شوند و تا نیازهای عالی مانند نیاز به خود شکوفایی ادامه می یابند.

نظریه راجرز

نظریه راجرز برای شناخت تیپ شخصیتی مدیران  بر اساس مفهوم خود شکل گرفته است. راجرز معتقد بود که انسان ها از بدو تولد با یک خود واقعی متولد می شوند. این خود واقعی شامل تمام توانایی ها و استعدادهای بالقوه انسان است. اگر شرایط محیطی مناسب باشد، انسان می تواند به خود واقعی خود دست یابد.

نظریه بندورا

تحلیل شخصیت مدیران از طریق نظریه بندورا بر اساس مفهوم یادگیری اجتماعی شکل گرفته است. بندورا معتقد بود که انسان ها از طریق مشاهده رفتار دیگران و پیامدهای آن، یاد می گیرند. این یادگیری می تواند در شکل گیری شخصیت انسان تأثیر بسزایی داشته باشد.

اینها تنها برخی از نظریه های شخصیت شناسی برای شناخت تیپ شخصیتی مدیران هستند که در روانشناسی مورد مطالعه قرار می گیرند. هر یک از این نظریه ها دیدگاه خاص خود را در مورد ماهیت شخصیت انسان، مدیران و افراد موفق ارائه می دهند.

بررسی تیپ شخصیتی مدیران
بر اساس لیست نظریه های شخصیت شناسی ارائه شده در پیام قبلی، می توان گفت که مدیران معمولاً در نظریه های زیر دارای تیپ شخصیتی خاصی هستند:

تیپ شخصیتی مدیران بر اساس نظریه فروید

در نظریه فروید، شخصیت انسان از سه بخش اصلی تشکیل شده است: نهاد، خود و فراخود. مدیران معمولاً دارای تیپ شخصیتی ای هستند که در آن بخش خود (ego) قوی باشد.

این بدان معناست که بر اساس نظریه شخصیت شناسی فروید، تیپ شخصیتی مدیران (به خصوص مدیران موفق) عموما شامل ویژگی‌های مشترکی مثل منطقی بودن و واقع بینی را در خود دارند و آن‌ها می توانند احساسات خود را کنترل و تصمیمات منطقی بگیرند.

تیپ شخصیتی مدیران بر اساس نظریه آلپورت

در نظریه آلپورت، شخصیت انسان از صفات مختلفی تشکیل شده است. برخی از صفاتی که معمولاً در تیپ شخصیتی مدیران یافت می شود عبارتند از:

• خودکنترلی
• مسئولیت پذیری
• قاطعیت
• برونگرایی
• تفکر تحلیلی

تیپ شخصیتی مدیران بر اساس نظریه کتل

در نظریه کتل، شخصیت انسان از ۱۶ عامل اصلی تشکیل شده است. برخی از عواملی که معمولاً در تیپ شخصیتی مدیران یافت می شود عبارتند از:

• عامل A (برونگرایی)
• عامل B (ثبات عاطفی)
• عامل C (خودکنترلی)
• عامل E (برونگرایی)
• عامل F (عاطفه مثبت)

تیپ شخصیتی مدیران بر اساس نظریه مازلو

در نظریه مازلو، انسان ها دارای یک سلسله مراتب از نیازها هستند. بر این اساس، تیپ شخصیتی مدیران معمولاً به گونه‌ای است که نیازهای اولیه خود را برآورده کرده اند و به دنبال برآورده کردن نیازهای عالی خود مانند نیاز به خود شکوفایی هستند.

تیپ شخصیتی مدیران بر اساس نظریه راجرز

در نظریه راجرز، انسان ها از بدو تولد با یک خود واقعی متولد می شوند. تیپ شخصیتی مدیران معمولاً به گونه‌ای است که خود واقعی خود را پذیرفته و به دنبال زندگی مطابق با ارزش های خود هستند.

تیپ شخصیتی مدیران بر اساس نظریه بندورا

همانطور که گفتیم در نظریه بندورا، انسان ها از طریق مشاهده رفتار دیگران و پیامدهای آن، یاد می گیرند. مدیران معمولاً افرادی هستند که از طریق یادگیری مشاهده ای، مهارت های رهبری و مدیریت خود را توسعه می دهند.

یعنی بر اساس نظریه بندورا، تیپ شخصیتی مدیران به گونه‌ای است که به دنبال یادگیری بیشتر و بیشتر هستند و برای آموزش خود زمان و انرژی صرف میکنند.

باید توجه داشت که این تنها یک بررسی کلی از تیپ شخصیتی مدیران است و نمی توان به طور قطعی گفت که تمام مدیران دارای تیپ شخصیتی خاصی هستند. شخصیت انسان یک پدیده پیچیده است و عوامل مختلفی در شکل گیری آن تأثیر می گذارد.

اگر میخواهید مهارت های اکتسابی مدیریت خود را فارغ از شخصیتتان تقویت نمایید، همین الآن دوره مدیریت بازرگانی (MBA) را بررسی فرمایید.